Zonder belemmeringen kunnen stemmen nog niet overal mogelijk

Ook mensen met een beperking moeten hun stem uit kunnen brengen. Op eigen kracht. Maar dan moeten zij geen onoverkomelijke belemmeringen ondervinden. Of met hulp van anderen bij het stemmen. Maar dan moet dat wel worden toegestaan. Er valt nog het een en ander te verbeteren, zo blijkt.

1. Toegankelijkheid van stemlokalen

A. Huidige situatie

In de Kieswet (art. J4. lid 2) is bepaald dat tenminste 25% van de stemlokalen en stemhokjes toegankelijk moet zijn voor mensen met een lichamelijke beperking. We mogen toch hopen dat dit percentage in de Drentse gemeenten veel en veel hoger ligt. Maar weten doen we het niet.

Zorgbelang Drenthe heeft in 2010 een onderzoek ingesteld naar de toegankelijkheid van stemlokalen. Het resultaat is niet meer beschikbaar, maar een artikel van RTV Drenthe over dit onderzoek is hier te bekijken. Het levert een wisselend beeld op van de mate van toegankelijkheid.

Gemeenten ontvangen van het rijk toegankelijkheidscriteria voor stemlokalen. Daarbij worden voorschriften meegeleverd voor verschillende aspecten van toegankelijkheid.
Het rijk laat onderzoek doen naar de daadwerkelijke mate van toegankelijkheid. Dat onderzoek richt zich op stemlokalen, waarvan de gemeente opgeeft dat deze volledig voldoen aan de criteria. In 2015 zijn door middel van een steekproef 54 van deze stemlokalen in Nederland beoordeeld. Slechts 10 van de stemlokalen waarvan de gemeenten beweerden dat ze aan de eisen voldeden, bleken daar inderdaad geheel aan te voldoen. Dit staat te lezen in de Kamerbrief van 1 juli 2015.

Minister Plasterk schrijft daarin ook dat hij van gemeenten heeft vernomen dat zij, als gevolg van het sluiten van buurt-, verpleeg- en verzorgingshuizen, steeds meer moeite hebben geschikte stemlokalen te vinden.

B. Wetswijziging

Op initiatief van Linda Voortman en Otwin van Dijk heeft de Tweede Kamer in januari 2016 artikel J4 van de Kieswet gewijzigd in: “Burgemeester en wethouders dragen er zorg voor dat alle in de gemeente aangewezen stemlokalen zodanig zijn gelegen en zo zijn ingericht en uitgerust dat kiezers met lichamelijke beperkingen zoveel mogelijk hun stem zelfstandig kunnen uitbrengen. Indien burgemeester en wethouders daar niet aan voldoen, informeren zij de gemeenteraad over de reden hiervoor.”

Maar het Ministerie van BZK meldt ons op 1 maart 2017: “Deze wijziging van de Kieswet is inderdaad nog niet van kracht. De Minister van BZK onderzoekt momenteel wat de gevolgen zijn van het amendement (zowel de mogelijke financiële gevolgen als de mogelijke gevolgen voor de aantallen stemlokalen). Nadat dit onderzoek is afgerond, zal de minister van BZK de Tweede Kamer over zijn bevindingen informeren en een besluit nemen over de inwerkingtreding. Het is nu nog niet bekend wanneer dat zal gebeuren.”

2. Hulp bij het stemmen 

A. Bij lichamelijke beperking

Als een kiezer vanwege een lichamelijke beperking hulp nodig heeft bij het stemmen, dan kan deze hulp krijgen van een door zichzelf aangewezen persoon of een lid van het stembureau.

Hoewel blindheid en slechtziendheid lichamelijke beperkingen zijn, schrijft Sander Terphuis op zijn website, dat het stembureau waar hij zich meldde, weigerde hem als zeer slechtziende te helpen bij het stemmen. De argumentatie van het stembureau – in de woorden van Sander Terphuis – klikt erg gezocht: “Bovendien was het niet toegestaan om iemand mee te nemen om mij visueel te helpen bij het uitbrengen van mijn stem. Dat zou immers het geheime karakter van mijn stem verstoren.” Kennelijk is dit geen probleem als iemand zich meldt, die wegens zijn lichamelijke beperking niet in staat is het rode potlood vast te houden.

B. Bij verstandelijke beperking of psychische stoornis

Hulp aan kiezers met een verstandelijke beperking is volgens de Kieswet niet toegestaan.

Met een amendement wilden Vera Bergkamp en Kees van der Staaij daar verandering in brengen. Zij dienden het amendement in dat regelt dat een kiezer die wegens een verstandelijke beperking of psychische stoornis bij het stembureau hulp behoeft, wordt bijgestaan door één van de leden van het stembureau. Dit amendement is in januari 2016 door de Tweede Kamer verworpen.

Onlangs hebben vertegenwoordigers van partijen die samen een ruime Kamermeerderheid hebben, er echter voor gepleit dat deze groep wèl geholpen mag worden. Maar daar moet eerst nog een wetsontwerp voor worden ingediend. Lees het artikel “Ommezwaai: Kamermeerderheid nu wèl vóór hulp in het stemhokje” op onze website.

Met wat voortvarendheid van de wetgever na 15 maart 2017 moet het mogelijk zijn dat hulp bieden wel is toegestaan bij de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart 2018.

3. Volmacht

Kiesgerechtigden met een beperking kunnen natuurlijk altijd iemand anders machtigen voor hen te stemmen. Maar het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap is er op gericht dat deze mensen zelf hun stem uit moeten kunnen brengen, hetzij door belemmeringen weg te nemen, hetzij door hulp te bieden.

4. Toegankelijker maken van verkiezingsprogramma’s

Een ander aspect is het toegankelijker maken van wat de politieke partijen voorstaan. Een punt van aandacht is bijv. het schrijven van eenvoudiger verwoorde verkiezingsprogramma’s voor de raadsverkiezingen in 2018.

Het College voor de Rechten van de Mens bespeurt in een bericht op zijn website al vooruitgang bij een aantal partijen door vereenvoudigde versies van het verkiezingsprogramma uit te brengen. In enkele gevallen wordt een gesproken versie uitgebracht. Zo heeft Job Cohen een gesproken versie gemaakt van het samengevatte PvdA-verkiezingsprogramma. Zie https://www.pvda.nl/verkiezingen/verbonden-samenleving/

5. Op komende verkiezingsdag letten op de toegankelijkheid van stemlokalen 

Op 15 maart a.s. mogen we onze stem uitbrengen. Vóór deze datum zal het beperkt lukken om mogelijke belemmeringen weg te nemen. Het is echter wel goed er op 15 maart aandacht aan te schenken met het oog op de raadsverkiezingen van 18 maart 2018.

Het College voor de Rechten van de Mens legt de lat hoog: het wil dat de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 volledig toegankelijk zijn voor iedereen. De wetgever en de gemeenten hebben de belangrijke taak hier aan te werken.

Dit artikel is overgenomen van de website Onbeperkt meedoen